| Thùy miên ← | Hoài nghi | → Tín |
|---|
 Hoài nghi (vicikicchā) Hoài nghi (vicikicchā) là sự do dự, hoang mang, ngờ vực. Tâm sở hoài nghi có tướng trạng là sự nghi ngờ (saṃsayalakkhaṇā), có nhiệm vụ là lung lạc lòng tin (kampanarasā), có biểu hiện là không quyết đoán (anicchayapaccupaṭṭhānā), nhân gần là không khéo tác ý (ayonisomanasikārapadaṭṭhānā). Tâm sở hoài nghi chỉ có mặt trong mỗi tâm si tương ưng hoài nghi, và nhất định phải có. (trích Triết Học A Tỳ Đàm) Hoài Nghi (vicikicchā): Là tất cả những nghi hoặc, thắc mắc có liên hệ đến TAM BẢO đặc biệt là các giáo lý quan trọng như Duyên Khởi hay Nghiệp Lý, Tam Tướng…Tâm sở Hoài Nghi được kể trong 5 Triền Cái (nīvaraṇa) và 10 Triền Phược (saṃyojana). Phải đợi đến trí Sơ đạo, si Hoài Nghi mới được dứt hẳn. (trích Vô Tỷ Pháp Tập Yếu - TL Tịnh Sự - tb.2019) Hoài Nghi (vicikicchā): Hoài nghi là hoài nghi về Phật (Buddha), Pháp (Dhamma), Tăng (Saṅgha), điều học; hoài nghi về những pháp trong những kiếp quá khứ và vị lai; hoài nghi về pháp liên quan tương sinh; và cuối cùng là hoài nghi về tứ Thánh đế. Hoài nghi là 1 trong 5 pháp cái và cũng được gom trong mười pháp triền hiện hữu. Pháp này hoàn toàn bị đoạn trừ và vĩnh viễn đối với Thánh Nhập lưu. Tâm sở hoài nghi là cách hoài nghi làm ngăn pháp tiến hóa sáng suốt giải thoát. Có Pāḷi chú giải như vầy: Vicikicchātīti = vicikicchā: Cách phát ra nghi lự, nghi hoặc là hoài nghi. Tattha katamaṃ vicikicchāsaññojanaṃ? Satthari kaṅkhati vicikicchati, dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati, sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchati. Yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsagāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho, idaṃ vuccati vicikicchāsaññojanaṃ. Hoài nghi trong khi có ra sao? Cách lừng chừng, thái độ lừng chừng, sự xét thấy lạ lùng khác biệt, sự quyết đoán cảnh không đặng, sự nhận thấy thành hai lẽ, sự nhận thấy như đường rẽ hai, sự không quyết một, sự tính vớ vẩn, suy xét lừng chừng, sự không thể dứt khoát, sự sần sượng của tâm, sự tràn lan của tánh. Những trạng thái như thế gọi là hoài nghi triền. Bốn ý nghĩa (aṭṭha) của tâm sở hoài nghi: - Trạng thái là tư cách hoài nghi (saṃsayalakkhaṇā). - Phận sự là làm cho rung động, lo sợ đối với cảnh (kampanarasā). - Thành tựu là không thể quyết đoán (anicchayapaccupaṭṭhānā). - Nhân cận là tác ý không khéo (ayonisomanasikārapadaṭṭhānā).
|
| Thùy miên ← | ← Liệt kê 52 Tâm Sở | → Tín |
Nguồn: VÔ TỶ PHÁP TẬP YẾU
Biên soạn: Thera Santakicco – Trưởng lão Tịnh Sự