| Tư ← | Nhứt hành | → Mạng quyền |
|---|
 Nhứt hành (ekaggatā) Nhứt hành (ekaggatā) là sự gom tâm vào một điểm trên đối tượng. (trích Triết Học A Tỳ Đàm) Định hay Nhất Hành (ekaggatā): Là tâm sở có nhiệm vụ đưa tâm và các tâm sở đồng sanh tập trung vào một đối tượng, giúp tâm được ngưng tụ không phân tán. Giống như chất nước liên kết cát đá trong một khối bê tông. Khi đi ngoài các tâm thiền thì nó được gọi là Nhất Hành, nhưng khi được trau dồi một cách cố ý trong pháp môn thiền định thì cũng là nó nhưng lúc này được gọi là samādhi. Đây là một trong năm thiền chi của tâm Đáo đại (Tầm, Tứ, Hỷ, Lạc, Định). Tâm sở này là yếu tố phải có của tâm thức giúp ta có được khả năng chú ý và tập trung.
Chánh Định (sammāsamādhi): Gồm 3 loại định
 Kể theo Bát Chánh Đạo thì trật tự Tam Học được bắt đầu từ phần Tuệ, nhưng trong tu tập thực tế thì hành giả phải bắt đầu từ Giới Phần trước. Không có Giới Phần thì không thể có Định Phần. Định ở đây là Cận Định và Kiên cố Định. Thiếu một trong hai Định này thì không thể có Tuệ Phần đúng mức, tức Tuệ Phần có khả năng đoạn trừ phiền não. Nói vậy có nghĩa là kể cả một người chưa từng tu thiền định cũng vẫn phải có tối thiểu khả năng Cận Định trong khoảnh khắc cao điểm của Tuệ quán (từ sau Hành Xả Tuệ). Cho nên tâm thánh đạo thấp nhất cũng phải là Thánh Đạo Sơ thiền có lý do là vậy. Định được chia thành 3 là Sát-na-Định, Cận Định và Kiên cố Định. Định từ Sơ thiền trở lên thì được gọi là Kiên cố Định. Trong 3 cái thì ngon lành nhất là Kiên cố Định. Tu Thiền chỉ samatha mà đắc từ Sơ thiền trở lên thì được kể là Kiên cố Định. Tuy nhiên trong lúc tu tập Tuệ quán vipassana thì cái Định mà chúng ta xài không có cần tới Kiên cố Định mà mình chỉ cần Sát na Định thôi, mình cần tới đó thôi. Dĩ nhiên cái người có đắc thiền thì cái Sát na Định của họ ngon lành hơn người không có đắc thiền. (trích Vô Tỷ Pháp Tập Yếu - TL Tịnh Sự - tb.2019) Ekaggatā (Eka + agga + tā) nhất hành, nhất tâm hay sự tập trung, chăm chú trên một cảnh; hay vô phóng dật (avikkhepa) Nhất hành (ekaggatā) là sự không tán loạn, không lau chau, chăm chú, đình trụ tâm và tâm sở trên một cảnh. Nhất hành ngăn ngừa những pháp câu sanh khỏi sự tản mạn, dao động và cố định những pháp ấy trên một cảnh; tợ như nước kết dính những chất với nhau thành một khối bê tông; ví như trụ đá cố định vững chắc không thể bị lay động bởi giông bão. Nhất hành là 1 trong 5 chi thiền. Khi phát triển và tu tiến pháp an chỉ, pháp này được gọi là định (samādhi); là nhân của tất cả sự đình trụ, lựa chọn, chăm chú hay sự không tán loạn (định) của tâm. Katamā tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti? Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammā samādhi-ayaṃ tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti. Nhất tâm trong khi có ra sao? Khi nào tâm đình trụ một chỗ, vững lòng vắng lặng, không tán loạn, không lau chau, tâm không bối rối, pháp chỉ, định quyền, định lực và chánh định có trong khi nào, thì nhất tâm có trong khi ấy. Bốn ý nghĩa (aṭṭha) của tâm sở nhất hành: - Trạng thái là không tán loạn (avisāhāralakkhaṇā) hoặc không phóng dật, không lau chau (avikkhepa). - Phận sự là gom tóm chư pháp câu sanh (sahajātānaṃ sampiṇdanarasā). - Thành tựu là hiện bày vắng lặng (upasamapaccupaṭṭhānā). - Nhân cận là có câu hành lạc (tam thọ) (sukhapadaṭṭhānā). Điều này là lấy phần nhiều hay định mạnh hoặc cách gián tiếp.
|
| Tư ← | ← Liệt kê 52 Tâm Sở | → Mạng quyền |
Nguồn: VÔ TỶ PHÁP TẬP YẾU
Biên soạn: Thera Santakicco – Trưởng lão Tịnh Sự