| Nhứt hành ← | Mạng quyền | → Tác ý |
|---|
 Mạng quyền (jīvitindriya) Mạng quyền (jīvitindriya) hay mạng căn, là tính duy trì sự sống còn của danh uẩn; các pháp đồng sanh sống còn nhờ tính năng đó thì gọi đó là mạng quyền. Tâm sở mạng quyền có tướng trạng là bảo trì các pháp đồng sanh (sahajānaṃ anupālanalakkhanaṃ), có nhiệm vụ là giúp các pháp đồng sanh diễn tiến sanh trụ diệt (sahajānaṃ pavattanarasaṃ), có biểu hiện là sự tồn tại của các pháp đồng sanh (sahajānaṃ ṭhapanapaccupaṭṭhānaṃ), có nhân gần là ba uẩn ngoài ra (sesakhandhattayapadaṭṭhānaṃ). (trích Triết Học A Tỳ Đàm) Mạng Quyền (jīvitindriya): Là tâm sở có vai trò bảo trì hay giúp sức cho tâm và tâm sở đồng sanh kéo dài thời gian tồn tại đi trọn một sát-na. (trích Vô Tỷ Pháp Tập Yếu - TL Tịnh Sự - tb.2019) Mạng Quyền (jīvitindriya): (danh pháp) Jīvitindriya là từ ghép của hai từ: Jīvita + indriya = mạng, sự duy trì + khả năng kiểm soát, quyền. Pháp này được gọi là mạng (jīvita) bởi vì nó duy trì, gìn giữ, bảo tồn, cai quản sự sống còn của những danh pháp cùng sanh cho đặng còn, hiện hành, hiện hữu, hiện tồn, đang liên tiếp, đang còn. Pháp này được gọi là quyền (indriya) bởi vì nó kiểm soát chư pháp câu sanh với nó. Ví như nước duy trì hoa sen và cô bảo mẫu nuôi dưỡng một đứa bé. Cũng thế, mạng quyền (jīvitindriya) duy trì những danh pháp câu sanh. Mặc dù tư (cetanā) quyết định, định đoạt những hành động của tất cả danh pháp câu sanh, nhưng mạng quyền (jīvitindriya) là pháp truyền hay duy trì sự sống cho tư (cetanā) và những pháp đồng sanh khác. Có Pāḷi chú giải như vầy: Jivanti sahajātadhammā etenāti = jivitaṃ: Trọn quyền cai quản sự sống còn của pháp đồng sanh, gọi là mạng. Indanti paramaissariyaṃ karontīti = indriyāni: Hành vi rất tự do cai quản gọi là quyền. Nghĩa của cả hai câu này là trọn cai quản sự sống còn của pháp câu sanh đặng bền vững đủ 3 tiểu sát-na (sanh, trụ, diệt). Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti? Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā irīyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ-idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti. Mạng quyền trong khi có ra sao? Khi nào có sự sống còn, hiện hành, hiện hữu, hiện tồn, đang liên tiếp, đang còn, hành vi đang còn, dinh dưỡng, gọi mạng quyền tức là cách sống còn của danh pháp. Như thế gọi là mạng quyền vẫn có trong khi ấy. Bốn ý nghĩa (aṭṭha) của tâm sở mạng quyền: - Trạng thái là chăm nom gìn giữ chư pháp câu sanh (sahajātaṃ anupālana-lakkhaṇaṃ). - Phận sự là làm cho pháp câu sanh tồn tại đủ 3 sát-na (sahajātaṃ pavattanarasaṃ). - Thành tựu là pháp câu sanh đặng còn đến sát-na diệt (sahajātaṃ thapanapaccu-paṭṭhānaṃ). - Nhân cận là phải có chư pháp câu sanh đáng bảo tồn (yāpetabbapaṭṭhānaṃ) và phải có 3 uẩn ngoài ra (sesakhandhattayapadaṭṭhānaṃ).
|
| Nhứt hành ← | ← Liệt kê 52 Tâm Sở | → Tác ý |
Nguồn: VÔ TỶ PHÁP TẬP YẾU
Biên soạn: Thera Santakicco – Trưởng lão Tịnh Sự