| Tầm ← | Tứ | → Thắng giải |
|---|
 Tứ (vicāra) Tứ (vicāra) là sự bám sát tâm trên đối tượng. Tâm sở tứ có tướng trạng là chăm nom cảnh (ārammaṇānumajjanalakkhaṇo), có nhiệm vụ là tạo khắn khít giữa pháp đồng sanh với cảnh (sahajātānuyojanaraso), có biểu hiện là tâm đeo bám cảnh (cittānuppabandhanapaccupaṭṭhāno), có nhân gần là đối tượng (ārammaṇapadaṭṭhāno). Tâm sở tứ chỉ có mặt trong 66 tâm hữu tứ là 11 tâm sơ thiền, 11 tâm nhị thiền, 3 ý giới, 41 tâm dục ý thức giới. (trích Triết Học A Tỳ Đàm) Tứ (vicāra): Tâm sở Tứ là tâm sở có chức năng giúp tâm và tâm sở đồng sanh làm việc rà soát đối tượng. Khi là chi thiền, tâm sở Tứ giúp chận đứng Hoài Nghi. Tầm giống như sự vỗ cánh của con chim và Tứ thì giống như sự chao lượn của con chim. Hoặc cũng có thể nói Tầm là âm thanh ban đầu của chiếc trống và Tứ là âm hưởng dư sót của tiếng động đó. (trích Vô Tỷ Pháp Tập Yếu - TL Tịnh Sự - tb.2019) Tứ (vicāra): (Vi + căn car: Đi lang thang, nghĩ lan man) Tứ duy trì, chăm nom, kềm giữ, khắn khít tâm và những tâm sở câu sanh trên cảnh bằng cách để chúng xem xét cảnh nhiều lần. Có Pāḷi chú giải như vầy: Vicaranaṃ = vicāro: Kềm giữ cảnh gọi là tứ. Cũng như tầm (vitakka), tứ (vicāra) là một chi thiền ngăn chặn hoài nghi (vicikiccha). Tầm (vitakka) là điều báo trước của tứ (vicāra). Hai pháp này nên được phân biệt rằng: - ‘Tầm’ ví như chim vỗ cánh sắp bay, ‘tứ’ ví như chim đang lượn bay trên bầu trời; - ‘Tầm’ ví như tiếng trống hay tiếng chuông, ‘tứ’ ví như sự vang dội. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti? Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhānatā anupekkhaṇatā-ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti. Tứ trong khi có ra sao? Khi nào có sự gìn giữ cảnh cho tâm, chăm nom, kềm giữ, săn sóc cảnh, tâm khắn khít cảnh và cách tâm dính theo cảnh. Như thế gọi là tứ có trong khi ấy. Bốn ý nghĩa (aṭṭha) của tâm sở tứ: - Trạng thái là hằng chăm nom cảnh (ārammaṇānumajjanalakkhaṇo). - Phận sự là khắn khít với cảnh (sahajātānuyojanaraso). - Thành tựu là tâm đặng khắn khít với cảnh (citta anuppabandhapaccupaṭṭhāno). - Nhân cận là phải có cảnh (ārammaṇapadaṭṭhāno) và 3 uẩn ngoài ra (sesakhandhattaya…).
|
| Tầm ← | ← Liệt kê 52 Tâm Sở | → Thắng giải |
Nguồn: VÔ TỶ PHÁP TẬP YẾU
Biên soạn: Thera Santakicco – Trưởng lão Tịnh Sự